توکل عبارت است از باور انسان ها به این که خداوند در همه حال لطف و رحمت خود را شامل همه موجودات بخصوص انسان ها خواهد داشت. در چنین شرایطی، شخص اعتماد دارد که حوادث و بحران ههای زندگی نه تنها باعث تخریب و صدمه به وی نمی شوند، بلکه به رشد بالاتری نیز دست خواهد یافت. در چنین شرایطی، فرد متوکل به جز خداوند متعال به چیز دیگری توجه نداشته و در اثر بحران ها و سختی های زندگی دچار فروپاشی و تخریب نخواهد شد.
Trust
افراد دارای باورهای معنوی/دینی که متوکل هستند، باور دارند که در حوادث و رویدادهای زندگی تنها نیستند و نیرویی وجود دارد که از آنان مراقبت می کند و به آنها توجه دارد و در همه حال به آنها توجه و رسیدگی می شود. این گونه افراد بر این باورند که خداوند هیچ گاه انسان را تنها رها نمی کند و به او کمک می کند تا بتواند بهترین شرایط را برای خود تدارک ببیند.
تحقیقات نشان داده است که اعتقاد به چنین باورهایی به انسان کمک می کند که در زندگی به یک اطمینان و تسلط دست یابد. اطمینان به این که تحت حمایت خداوند از سختی ها و بحران ها خواهد رست و به شرایط بهتری دست خواهد یافت. چنین اطمینانی، درست نقطه مقابل اضطراب، ناامیدی و بدبینی است. اعتماد به این که چنین باوری به انسان ها کمک می کند تا خود را تنها نبینند و در بحران ها و شرایط سخت زندگی خود را نبازند.
باورهای زیربنایی توکل
توکل پدیده ای نیست که در خلاء شکل بگیرد، بلکه دارای زیربنای اعتقادی است که در ادامه به تعدادی از مهم ترین آنها اشاره می شود:
۱-باور به این که خداوند کریم از رگ گردن به انسان ها نزدیک تر است، به انسان ها توجه دارد و آنها را در زندگی به حال خود رها نمی کند.
۲-باور به این که خداوند خالق جهان، دانا، قادر و حکیم است و صلاح انسان ها را بهتر از خود آنان متوجه است.
۳-باور به این که خداوند ناظر بر کلیه حوادث و اتفاقات است و بدون اذن و مشیت او هیچ امری صورت نمی گیرد.
۴-باور به این که خداوند به خواسته ها و دعاهای انسان پاسخ می دهد و خواسته های او را استجابت می کند.
۵-باور به این که خداوند پایگاه و تکیه گاه امنی برای انسان هاست و بنابراین هنگام سختی ها برای کسب آرامش می توان از او نیرو و توان گرفت.
۶-باور به این که خداوند منبعی برای کسب جرات و شهامت برای رو به رو شدن با مشکلات و سختی های زندگی است.
۷-باور به این که خداوند به انسان ها کمک می کند تا بتوانند با تلاش و کوشش پایدار به اهداف و خواسته های خود در زندگی دست یابند.
۸-باور به این که خداوند به انسان هایی که کار را به او می سپارند و به او امید و اعتقاد دارند کمک می کند تا مشکلاتشان حل شود.
پیامد توکل در زندگی
توکل منبع آرامش انسان است. ممکن است بپرسید توکل چه تاثیری در زندگی دارد؟
۱-توکل مانع شک و تردید در تصمیم ها می شود.
تصمیم گیری کار سختی است. در تصمیم گیری، فرد باید از میان چند مورد یکی را انتخاب، و بقیه را حذف کند و از آن جایی که همه اطلاعات در اختیار فرد نیست، به درستی نمی داند کدام را انتخاب و کدام را حذف کند. در چنین شرایطی، توکل به خداوند همزمان با ارزیابی های دقیق عقلانی و مشورتی، و کمک گرفتنت از وی با این اعتقاد که او بهترین ها را برای انسانها می خواهد، به انسان ها آرامش می دهد و کمک می کند تا بتوانند خود را از شک و تردید و دودلی رها کند و بهترین انتخاب موجود را انجام دهند.
تمرین:
آیا تا به حال در زندگی خود توکل داشته اید؟ اگر جواب شما بلی است، لطفا تجربه خود را در سه خط توصیف کرده و نتیجه و پیامد آن را در زندگی خود بنویسید.
- تجربه من:
- پیامد و نتیجه توکل در تجربه من:
۲-توکل باعث کاهش اضطراب و ناامنی می شود.
اعتقاد بنیادی در توکل آن است که خداوند از رگ گردن انسان به او نزدیک تر است و در همه حال و همه شرایط بر انسان نظر دارد و لحظه ای او را تنها نمی گذارد. چنین اعتقادی به انسان احساس اعتماد و اطمینان می دهد که نقطه مقابل اضطراب و ناامنی است. باور داشتن چنین عقیده ای به انسان کمک می کند تا در شرایط و بحران های زندگی خود را نبازد و مشکلات و سختی های زندگی را یک چالش ببیند. منظور از چالش، مبارزه و دست و پنجه نرم کردن با مسایل و مشکلات زندگی است. افراد معتقد، روحیه بهتری در مواجهه با مشکلات دارند و از وضعیت سلامت بهتری برخوردار هستند.
تمرین:
هنگام شک و دودلی ها، چه چیزی به شما کمک می کند تا بتوانید دودلی ها و تردیدهای خود را کاهش دهید؟
۳-توکل باعث ایجاد امید و امیدواری می شود
توکل به انسان این اجازه را می دهد که با تلاش و کوشش خستگی ناپذیر برای دستیابی به اهداف خود تلاش کند، زیرا باور دارد که خداوند تکیه گاه و پشتیبان است و او را در این راه تنها نمی گذارد. مسلم است که چنین دیدگاهی به انسان امید می دهد و امیدواری یکی از مهم ترین اجزای دستیابی به اهداف زندگی است و باعث بهبود سلامت در زندگی می شود.
از سوی دیگر، امیدواری به انسان این توان را می دهد که در راه دستیابی به اهداف خود تلاش و کوشش فراوانی از خود نشان دهد. امیدواری به این معنی است که فرد می تواند به آن چه که دوست دارد، دست یابد و از سوی دیگر، می تواند خود را از آن چه که او را ناراحت می کند، دور کند.
از آنجایی که فرد متوکل معتقد است که تکیه اصلی او به خداوند است که به او کمک می کند، در نتیجه ترسی از شکست به خود راه نمی دهد. پیام های منفی دیگران یا خود انسان، پیش بینی شکست، ترس از شکست و مواردی از این قبیل، مانع تلاش و پشتکار انسان است.
عامل دیگر تعیین کننده امیدواری که پشتکار هم از آن حاصل می شود، این اعتقاد است که خداوند پشتیبان، حامی و تکیه گاه انسان در زندگی اش است.
به یاد داشته باشید، هنگامی که به نظر می رسد کارها به خوبی پیش نمی روند آسان می توان دلسرد شد، اما نباید امید را از دست داد، چرا که حتی در میان درد و رنج، خدا در کار زندگی ماست.
تمرین:
در زمینه رابطه بین مشکلات زندگی و روحیه امیدواری تجربه ای از زندگی خود یا زندگی دیگران مطرح کنید.
۴-توکل باعث افزایش فعالیت و برنامه ریزی می شود.
یکی از مشکلات انسان ها، آن است که درگیر تفکرات منفی می شوند. احتمال و پیش بینی سختی ها و شکست باعث می شود که در بسیاری از مواقع، انسان ها از شروع کاری جدید و تداوم کاری که شروع کرده اند، طفره بروند. چنین تفکراتی، در بسیاری از مواقع، مانع از آن می شود که حرکت جدیدی در زندگی شروع شود، به چنین وضعیتی “درماندگی” یا “درماندگی آموخته شده” گفته می شود. این افراد سعی می کنند که تلاشی نکنند، دست به کاری نزنند و به مسیر یکنواختی در زندگی ادامه دهند.
بعضی از افردی که چنین طرز فکری دارند، در زندگی خود شکستی را تجربه کرده اند و پس از آن به اشتباه، آموخته اند که کار دیگری را در زندگی شروع نکنند. این افراد معتقدند اگر کاری را شروع نکنی، شکست هم نخواهی خورد.
توکل از دو مسیر مانع چنین انفعال، بی تحرکی و درماندگی می شود.
۱-افراد معتقد، اگر توکل به خداوند داشته باشند در همان شکست نیز معنای مثبتی پیدا می کنند. به همین دلیل، آن قدر شکست برای آنان بزرگ نمی شود.
بسیاری از تفاوت نتایج رفتاری که در زندگی برای ما انسانها ایجاد می شود، بخاطر تفاوت شرایط زندگی امان نیست بلکه بخاطر نوع نگاهی است که به شرایط داریم. توکل کمک می کند تا انسان بتواند در بدترین شرایط هم شکست را بد تفسیر نکند.
۲-توکل به افراد کمک می کند تا دریابند اگر چه در هر کاری احتمال شکست وجود دارد، ولی باور به حمایت خداوند موجب می شود تا آنان بتوانند بر ترس ها، ابهام ها و سختی های کار جدید غلبه کنند. چنین وضعیتی به آنان کمک می کند تا بتوانند کار را شروع کنند و به ابعاد مختلف کار توجه کنند نه به ترس ها و افکار مرتبط با آن.
در نتیجه با حواس جمع تر، برنامه ریزی بهتر و پشتکار بیشتری کار را شروع کنند.
تمرین:
هنگام شکست ها، سختی ها و مشکلات زندگی، چه چیزی به شما کمک می کند تا بتوانید فعالیت های خود را همچنان ادامه دهید یا برنامه ریزی جدیدی انجام دهید؟
۵- توکل پذیرش شرایط را تسهیل می کند.
توکل به انسان کمک می کند تا بتواند شرایط سخت و ناملایمات زندگی خود را بپذیرد، آنها را بهتر تحمل کند و بتواند برای رهایی از آن شرایط اقدامات مفید و سالم انجام دهد. این در حالی است که در چنین شرایطی، عده ای از افراد ممکن است دست به انکار مشکلات و ناملایمات بزنند، به این ترتیب که طوری عمل کنند که گویی هیچ اتفاقی نیفتاده است.
انکار و سرپوش گذاردن بر واقعیت ها روش خوبی نیست، چون مشکل وجود دارد و تاثیر منفی خود را بر زندگی فرد می گذارد. عده ای از افراد نیز شروع به اقدامات تند، خشن و نسنجیده می کنند. چنین واکنشی نیز کمک کننده نیست، زیرا باعث می شود انرژی فرد به جای آن که در مسیر اهداف سالم به کار گرفته شود، صرف جنگ های بی نتیجه و بی فایده شود. در چنین شرایطی، باور به این که اتفاقات بی دلیل نیست، بلکه هدفمند است و ممکن است در آن پیام مفیدی نیز وجود داشته باشد، به فرد کمک می کند تا اولا واقعیت های تلخ زندگی را دریابد، بفهمد و متوجه شود، ثانیا، به وی کمک می کند تا دست به اقدامات شتاب زده نیز نزند.
به این ترتیب، توکل به ایجاد صبر نیز کمک می کند. مسلم است که در چنین شرایطی، فرد بهتر قادر به فکر کردن و تصمیم گیری های سالم است و در چنین شرایطی امکان رهایی از شرایط نامطلوب نیز بیشتر می شود. چون او شرایط خود را بهتر می پذیرد و معتقد است اگر خداوند دری را ببندد، درهای دیگری را باز می گذارد. او در این شرایط از امکانات محدود خود برای رشد خود استفاده می کند.
۶-توکل، به تجارب منفی انسان ها معنای مثبت می دهد.
گاهی اوقات، افراد نمی توانند برنامه ها، اهداف و فعالیت هایی را که در نظر گرفته اند، انجام دهند. به همین دلیل تجربه شکست، از دست دادن، به نتیجه نرسیدن، و دچار ناکامی شدن یکی از تجربه های شایع در زندگی هر انسانی است. استفاده از توکل به انسان ها کمک می کند تا بهتر بتوانند چنین تجربه هایی را در زندگی تحمل کنند و با آنها کنار آمده و مقابله کنند. اگر انسان ها اعتقاد داشته باشند که در آن چه رخ می دهد خیر و مصلحتی است و اتفاقات عالم بی حساب و کتاب رخ نمی دهند، قادر خواهند بود با معنای مثبت دادن به اتفاقات و رخدادهای منفی، بسیاری از تجربه های سخت زندگی را بهتر تحمل کنند.
تمرین:
آیا در زندگی خود شکست یا ناکامی را تجربه کرده اید؟ آن تجارب را در ذهن خود مرور کنید. آیا می توانید به آن سختی ها و مشکلات معنای مثبتی بدهید؟
اشتباهات شایع در توکل:
گاهی اوقات، ممکن است فرد تصور کند که در موقعیت های مختلف زندگی خود، به خداوند توکل کرده است و متوکلانه با مشکلات برخورد کرده است، در حالی که چنین نیست. بلکه فرد برای توجیه ضعف های خود، برچسب توکل به خود می زند.
از اشتباهات رایج در زمینه توکل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱-توکل متفاوت از بی تحرکی و بی انگیزگی است.
توکل به این معنا نیست که انسان دست از تلاش، برنامه ریزی و تفکر بردارد، بلکه توکل فقط به انسان کمک می کند که با خوش بینی، تسلط و امیدواری در زندگی پیش برود.
۲-توکل متفاوت از اتکاء به دیگران و منفعل بودن است.
توکل به این معنی نیست که انسان منتظر بنشیند تا در حوادث معمول و اتفاقات روزمره زندگی نیز خداوند مسیر واقعی زندگی را به او نشان دهد. همچنین، توکل به این معنی نیست که انسان منتظر باشد که دیگران به لطف خداوند زندگی او را سر و سامان دهند.
۳-توکل متفاوت از اجتناب و انفعال است.
بعضی افراد بنا به دلایل مختلف از جمله ترس از اشتباه سعی می کنند که از هر فعالیتی دوری و اجتناب کنند. زیرا امکان دارد که در آن فعالیت ناموفق باشند و با شکست روبه روشوند. در چنین شرایطی، آنان اجتناب خود را با توکل اشتباه می کنند. فرد متوکل، در مقابل زندگی خود بسیار فعال است، سعی می کند برنامه ها و فعالیت های مختلفی در زندگی خود داشته باشد. با این حال، از آن جایی که انسان می داند که بر زندگی خود تسلط صد در صد ندارد و ممکن است در مواردی خداوند انجام آن کار را به صلاح وی نداند، بنابراین دچار پریشانی و آشفتگی نمی شود.
۴-توکل متفاوت از شانه خالی کردن از مسئولیت است.
بعضی افراد، شهامت رویارویی با مسائل زندگی خود را ندارند. آنان سعی می کنند مسئولیت های خود را از سر باز کنند. این در حالی است که هر تصمیمی با مسئولیت پذیرش پیامدهای آن تصمیم همراه است و در چنین مواقعی افراد برای آن که فرار خود از تصمیم گیری و همچنین مسئولیت آن را توجیه کنند، سعی می کنند از توکل استفاده کنند.
Trust
نتیجه گیری:
یکی از مقابله های بسیار مهم توکل است. باورهای اساسی و زیربنایی در توکل، باور به وجود خدایی است که به خیر و مصلحت انسان می اندیشد. چنین دیدگاهی باعث می شود که فرد در زندگی خود کمتر دچار شک و تردید شود، امیدش به زندگی و فعالیت هایش افزایش یابد، روحیه تلاش و کوشش وی تقویت شود و زندگی، حوادث و پیچیدگی آن را به درستی دریابند. با این حال، مهم است که توکل با رفتارهایی مانند اجتناب، انفعال، بی تحرکی و فرار از مسئولیت های زندگی اشتباه نشود.
