بسیاری از افراد دین و معنویت را یکی می دانند ولی باید گفت که درست است که بین دین و معنویت همسویی و همپوشی بسیاری وجود دارد، ولی با این حال، تفاوت هایی نیز بین این دو وجود دارد.
Spirituality
معنویت تعاریف گوناگونی دارد من جمله:
- معنویت، حس تعلق و پیوند به یک بعد متعالی و فراتر از جهان مادی است که می تواند به صورت مجموعه ای از باورها و عقاید و رفتارها باشد.
- معنویت، تلاش انسان برای برقراری رابطه با خود، خداوند، طبیعت و انسان های دیگر است.
- معنویت را وضعیتی از زندگی و وجود می دانند که در راستای رسیدن به خدا(امر قدسی) است. در چنین وضعیتی، دستیابی به امر قدسی به زندگی نظم و تعادل می بخشد. به عبارت ساده، معنویت را جستجوی امر قدسی می توان تعریف کرد.
- معنویت را فرآیند پویای ذاتی تعریف کرده اند که در درون افراد به صورت خودجوش وجود دارد و منتظر موقعیت و مجالی است که خود را نشان دهد. مشخصه معنویت، جست و جوی امر قدسی، معنا و فراروندگی است.
- معنویت، معمولا برای تجاربی که فراتر از دنیای مادی است به کار برده می شود. تجاربی که با حواس پنجگانه ایجاد نمی شود، بلکه با حقایقی عمیق و ارزش هایی والا مرتبط اند.
- به صورت ساده می توان گفت، معنویت بعدی در وجود انسان است که برای تعالی اوست و با “انسان شدن” رابطه دارد.
بعد معنوی انسان با باورهای زیر ارتباط دارد:
- تلاش برای پیوند با نیروی متعالی و برتر، وحدت با پروردگار
- باور به این که زندگی هر انسان هدفمند و دارای رسالتی خاص است
- پذیرش و باور به این که زندگی بشر در دست خداوند است
- تلاش برای یافتن معنی، هدف و رسالتی مشخص در زندگی
- باور به این که خداوند، یار و یاور انسان در زندگی است و در سختی ها او را تنها نمی گذارد
- باور به این که آن چه برای انسان رخ می دهد دارای معنی، خیر و مصلحتی است.
دین، فقط مجموعه ای از باورهای معتقدان و مراسم و مناسک نیست، بلکه در درجه اول نگرش و چشم اندازی نسبت به حقایق جهان است. اگرچه چنین نگرش و چشم اندازی نمی تواند حقایق جهان را تغییر دهد، ولی می تواند نحوه نگرش به آن حقایق را تغییر دهد. بین حقایق و نوع نگرش نسبت به آنها، تفاوت عظیمی وجود دارد.
جوادی آملی، دین را به شرح زیر تعریف می کند: دین به مجموعه ای از باورها، اعتقادات، اخلاق و مقرارتی اشاره دارد که برای اداره جامعه انسانی و پرورش انسان ها وضع شده است.
همچنین، وی در جای دیگر، دین را به شرح زیر تعریف می کند:
دین مجموعه ای از عقاید، اخلاق، قوانین فقهی و حقوقی است که از ناحیه خداوند برای هدایت و رستگاری بشر تعیین شده است. پس دین مصنوع و مجعول الهی است، به این معنا که قوانین فقهی و محتوای حقوقی آن را خداوند تشریع و جعل می کند، همان گونه که محتوای اخلاقی و این که چه اموری جزء اصول اعتقادی این مجموعه باشد نیز از طرف ذات اقدس الهی تعیین می گردد.
مرتضی مطهری، معتقد است: دین پیوندی است دوستانه بین انسان و جهان. به عبارت دیگر، دین نوعی هماهنگی است بین انسان و آرمان های کلی جهان.
Spirituality
یونگ، که یکی از برجسته ترین روان شناسان است که در حوزه دین و مذهب کار کرده، دین را تفکر از روی وجدان می داند. او بر این باور است که بیماری های عصبی و روانی می تواند به علت دور شدن انسان ها از معنویت و مذهب رخ دهد، زیرا دین، چارچوب معنایی برای انسان ها فراهم می کند، به خصوص در مورد حوادث و اتفاقاتی که به راحتی قابل توجیه نیستند. هنگامی که انسان ها از معنویت و مذهب دور می شوند و در زندگی خود با چنین رویدادهایی رو به رو می شوند و قادر به تبیین آن اتفاقات نیستند، در نتیجه دچار سردرگمی و بحران می شوند که به صورت بیماری های مختلف روانی و حتی جسمی خود را نشان می دهد.
معنویت بیشتر بعد درونی دینداری است که دارای جنبه فردی است. دینداری بیشتر دربرگیرنده شریعت است که راه و رسم رسیدن به یک امر قدسی را نشان می دهد. شریعت توسط پیامبران به بشر ابلاغ می شود و متکلمان و روحانیون آن را بسط داده و راه و رسم مشخصی در آن دین پیدا می کنند که پس از آن توسط پیروان آن دین رعایت رعایت می شود.
به یاد داشته باشید:
- معنویت، مفهومی کلی تر ازدین است که می تواند هر دین و آئینی را نیز شامل شود. به عبارت دیگر، هر انسان دینداری معنوی نیز هست.
- هم معنویت و هم دین، به دنبال امر قدسی است و به دنبال حالت های متعالی انسان.
- معنویت و دینداری با یک دیگر تضاد و مخالفتی ندارند، مگر اینکه دینداری و معنویت به راه خطا روند.
- دین و معنویت، هر دو با دیدگاه های فرا مادی از جهان و هستی در اشتراک و ارتباط هستند.
- تعبیرها و تفسیرهای دینی و معنوی رویدادهای رنج آور زندگی، توانایی انسان در رویارویی با مشکلات، و موانع زندگی را آسان می کند.
- دین و معنویت، معنی و مفهوم متفاوت و با معنایی را از زندگی ارائه می کنند.
- دین و معنویت، با سلامت جسمی و روانی بالاتری همراه هستند.
- دین و معنویت، آرامش عمیقی در انسان ایجاد می کنند.
- معنویت تلاش انسان برای ارتباط با خود، خداوند، طبیعت و انسان های دیگر تعریف می شود. دستیابی به امر قدسی، ساده ترین تعریف معنویت است. دین مجموعه ای از عقاید و نظرات در مورد واقعیت های طبیعی و فرا طبیعی است که به انسان کمک می کند تا جهان غایی و وسیع تر خود را بفهمد و به آن آرام گیرد و تعالی یابد.
غباری، روانشناس و محقق مسائل معنوی در کشورمان معتقد است مفهوم دین و معنویت به یکدیگر نزدیکی بسیاری دارد. و اگر شریعت از معنویت تهی شود، فقط پوسته ای از آن باقی می ماند و معنویت اگر حدود شریعت را رعایت نکند دچار انحراف می شود. دینداری و معنویت در تلفیق شریعت، طریقت و حقیقت با هم عجین و یکپارچه می شوند.
رفرنس:۱-جوادی آملی، عبدالله(۱۳۷۲). شریعت در آینه معرفت. قم: موسسه فرهنگی رجاء
۲-مطهری، مرتضی(۱۳۷۵). مجموعه آثار۶، انتشارات صدرا، تهران.
Spirituality
