شناخت خود و آگاهی از ویژگی های خود، یکی از نیازهای مهم انسان است که به او کمک می کند تا زندگی خود را بر اساس آن چه خود مایل است، هدایت کند. با توجه به ابعاد مختلف وجودی انسان، خودشناسی فرایندی پیچیده و دشوار است.

خودآگاهی توانایی توجه به خود و ویژگی های مختلف شخصی است که با استفاده از این مهارت، فرد به صورت یک مشاهده گر، خود را مورد بررسی قرار می دهد و اطلاعات شخصی خود را پردازش می کند. با استفاده از این توانایی، انسان ها می توانند در طی فعالیت های روزانه به احساسات و افکار خود توجه داشته باشند و از نقش آنها در تصمیم گیری ها و در اعمال شان آگاه شوند.

به عنوان مثال، هنگامی که به صحبت های دوست تان که از کارش شکایت می کند، می پردازید ممکن است در بدن خود تنش و انقباض هایی احساس کنید، به کار او انتقادهایی بکنید، راهنمایی ها و توصیه هایی برای او در ذهن تان بیاید و از ناراحتی او متاثر شوید. این واکنش ها به این معنی است که شما به ناراحتی دیگران اهمیت می دهید، به حرف ها و درد دل های او گوش می کنید، و فردی حساس به مشکل دیگران هستید، همین که این حالات را در مورد خود بدانید دارای خودآگاهی روانی هستید. پس در این مثال می بینید مهارت خودآگاهی، به انسان این توانایی را می دهد که احساسات، انگیزه ها، حالت های منطقی و غیر منطقی خود را بداند و از آنها آگاه باشد. مسلم است با چنین آگاهی هایی احتمال انجام تصمیم های تکانشی و غیر منطقی اندک خواهد شد.

انواع خودآگاهی

از آن جایی که انسان، ابعاد مختلف جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی دارد، مسلم است که خودآگاهی نیز به ابعاد مختلف تقسیم می شود.

خودآگاهی جسمی
خودآگاهی روانی
خودآگاهی اجتماعی
خودآگاهی معنوی

خودآگاهی روانی

یکی از مهمترین موضوعاتی که در زمینه خودآگاهی وجود دارد، در حوزه روانی است. هر انسانی، ویژگی های روانی متعدد و متفاوتی دارد که او را از دیگران متمایز می کند. آگاهی افراد از خصوصیات منحصر به فرد روانی از بروز مشکلات و آسیب های روانی و اجتماعی پیشگیری می کند. به همین دلیل است که خودآگاهی نقش بسیار تعیین کننده ای در سلامت و کیفیت زندگی انسان ها دارد. اجزای خودآگاهی روانی شامل: