افرادی که به ابعاد معنوی خود رسیدگی و توجه کافی نشان داده اند از سلامت و رضایت بالاتری برخوردارند. انسان های معنوی دارای سه ویژگی اساسی اند: ایمان، عشق و امید.
ایمان به خدا:
انسان معنوی، ایمان دارد که خداوند در هر حال و در هر شرایط حاضر است. وی حضور خداوند را به صورت های مختلف احساس می کند. ایمان به خداوند به معنی این باور است که:
- خداوند هرگز او را در سختی های زندگی تنها نمی گذارد.
- خداوند حاضر و ناظر بر زندگی انسان است.
- خداوند سرنوشت قومی را تغییر نمی دهد مگر آن که آن قوم خودشان بخواهند.
- خداوند پشتیبان و حامی انسان هاست.
- خداوند خیر انسان ها را می خواهد و آن چه برای انسان اتفاق می افتد، خیر اوست اگر چه او متوجه آن خیر نشود.
- خواست خداوند بر هر امر دیگری تسلط دارد.
به خاطر داشته باشیم که اینجا سخن از خداشناسی و چیستی و چگونگی خداوندی نیست. تنها اشاره ای است روانشناختی به باور به این که خداوند در همه حال و در همه شرایط، هست، در وجود و بیرون وجود ما، ناظر و حاضر بر رفتار و اعمال انسان هاست و در هر شرایطی در کنار فرد است، منبعی از آرامش و امنیت عمیق برای انسان ها ایجاد می کند.
امید:
معنویت در امید و اعتماد به خداوند جلوه گر می شود. کسی که باور داشته باشد خداوند دارای صفات بالا است هیچ گاه خود را از رحمت خداوند دور نمی داند. چنین کسی همیشه به لطف خداوند و به حکمت و بصیرت وی اعتماد دارد. به همین دلیل اگر در پاره ای از موارد به نتیجه مورد نظر خود دست نیافت، دلسرد و ناامید نمی شود، زیرا باور دارد که خداوند سرنوشت و مسیر بهتری را برای او در نظر دارد.چنین برخوردی با مسایل زندگی به فرد امید می دهد.
امید به خداوند بدین معنی است که خداوند:
- مهربان، رحمان و رحیم است.
- بخشنده برکات و نعمت های بسیاری است.
- دانا، بصیر و حکیم است.
- قادر و تواناست.
- غفار و بخشنده عیب ها و گناهان است.
- ستار العیوب و پوشاننده عیب هاست.
- زیباست و زیبایی را دوست دارد.
تحقیقات در روانشناسی نقش امید در سلامت روانی را بسیار برجسته نشان داده است. اگر افراد امید خود را در زندگی از دست ندهند، احتمال آن که به موفقیت دست یابند بسیار است. علاوه بر این، احتمال آن که چنین افرادی در زندگی اقدام به رفتارهای ناشایست و ناهنجار کنند نیز کم است. زیرا آنان باور دارند که به آن چه که مقصودشان است و یا آن چه که به صلاح شان است، دست خواهند یافت. بنابراین، نیازی به کج رفتاری نخواهند داشت.
عشق:
معنویت با کلمه عشق همراه است. عشق به خداوند که مظهر شکوفایی، خلقت، زیبایی و توانایی است، عشق به انسان های دیگر و یا عشق به جهان و کیهان از آن جایی که مظهر و آفریده خداوند است. پس انسان های معنوی نه تنها به انسان های دیگر، بلکه به طبیعت هم عشق می ورزند.
عشق به معنای عام آن دارای اجزای مختلفی است که عبارتند از:
- احترام
- مسئولیت
- فهم و درک
- اعتماد
احترام: انسان به هر آن چه که عشق می ورزد، احترام می گذارد.
مسئولیت: انسان معنوی، انسانی مسئول است. خود را مسئول در مقابل معشوق و وابستگان او می داند. یعنی خود را مسئول در مقابل خداوند و انسان های دیگر، خویشتن و طبیعت که همه مخلوق او هستند، می داند. نتیجه چنین مسئولیتی آن است که از سوی چنین فردی، خسارت، ضرر، لطمه و آسیب به دیگری صورت نخواهد گرفت.
فهم و درک: انسان معنوی از درک بالاتری بهره مند است. چنین توانایی درک و فهم باعث پذیرش او نسبت به خود و انسان های دیگر خواهد شد.
اعتماد: فرد معنوی به خداوند اعتماد دارد. نتیجه این اعتماد، امید است.
همه اینها را انسان معنوی با فهم ارزش ها و نقد چالشهای ارزشی به عمل می گذارد.
عشق به انسانهای دیگر با موارد زیر ارتباط مستقیم دارد:
- کاهش خصومت، خشم و دشمنی با انسان های دیگر
- کاهش تبعیض، بی عدالتی و نابرابری نسبت به انسان های دیگر
- افزایش توجه، مراقبت و حمایت افراد از یکدیگر
- ایجاد تحمل نسبت به اشتباهات دیگران و فضای بخشش و گذشت در جامعه
- ایجاد روحیه جمعی و فضای ارتباطی مثبت
- ایجاد وحدت جمعی و یکپارچگی انسان ها با هم.