گذشت

دوستان خوبم با هم دیگر، یکی یکی قفل های زندگی سالم را پیدا می کنیم.

هر روز با طلوع خورشید، خوشبختی به زندگی ما هدیه می شود فقط باید شایسته دریافت این هدیه بزرگ باشیم.

اگر فرصت های زندگیون، با حرکت و تکاپو نباشه یک روزی می رسه که حسرت آن را می خوریم مراقب باشیم یک وقت از لحظات زندگی عقب نمانیم راه خوشبختی دور نیست همین جاست.

Forgiveness

بحثی که امروز می خواهیم داشته باشیم در حوزه روابط اجتماعی است یعنی گذشت.

زندگی ما اقتضا می کند، در محیط های مختلف وارد بشویم مثل: خانواده ، مدرسه ، محیط کار، محیط خیابان و ..

در حوزه ارتباطی گاهی مورد ستم قرار می گیریم. این بحث، بحث حق شخصی است. نمونه هایی ذکر می کنیم. مثلا ممکن است مورد ستم مادی قرار بگیریم.

گاهی در مسائل معنوی مورد ستم قرار می گیریم. مثلا تهمت به ما می زنند یا غیبت می کنند. اینجا ستم در حوزه مسائل و حقوق معنوی ما است. یعنی با آبروی ما بازی کرده اند .

کاش یک جوری می شد که همه مراقب حق و حقوق هم بودند. ولی با این همه سلائق مختلف و افراد و شخصیت های گوناگون، چنین چیزی امکان پذیر نیست.

چه ما بخواهیم یا نخواهیم در محیط عمومی و خصوصی در معرض تعدی به حقوق مون هستیم

مثلا گاهی بر اثر کثرت ارتباط زیاد، دائما ممکن است حریم یکدیگر رابشکنیم.

بهترین راه چیست؟ چندین راه، این جا وجود دارد.

اگر کسی به ما بدی کرد به شکل بدتر به او جواب بدهیم. مثلا دوبرابریا بیشتر، پاسخ بدهیم. یعنی ستم او را بهانه کنیم برای ستم کردن به او
مقابله به مثل(انتقام). عینا همان کار را انجام بدهیم.
گذشت. این حق شخصی ما است دست خودمان است می شود، بگذریم
حالا طرف مقابل، بدی کرد ما از او بگذریم و پاسخ بهتری به او بدهیم مثلا هدیه به او بدهیم.

از این چهار صورت، ما در صورت اول، حق نداریم به بهانه تضییع حق او از ما، به او ظلم کنیم. نه خداوند، نه عقل انسان، نه قوانین عرفی به ما چنین اجازه ای نمی دهند.

صورت دوم انتقام است که هم شرعی است، هم قانونی است، هم عقلائی است. مطالبه حق به همان اندازه، قانونی است. قصاص در حقوق اسلامی تبیین بسیار گسترده ای دارد که اینجا مجال توضیح آن نیست.

مسئله حق ناس خیلی مهم است تا خود آنها از ما نگذرند خداوند از ما نمی گذرد.

حتی شهادت جبران کننده حق الناس، نیست. باید بازماندگان شهید، حقوق اورا جبران کنند.

شکل سوم: گذشت است من می تونم حق خودم را بگیرم من این کار را نمی کنم آنقدر ظرفیت شخصیتی دارم که از او می گذرم. و خیال خودم را آسوده می کنم.

گذشت یکی از زیباترین جلوه های اخلاق اسلامی و انسانی است گذشت، از اخلاق الهی است خداوند عفو است و خیلی می گذرد. همه ما حقوق الهی را تضییع کرده ایم. اگر خداوند بخواهد نبخشد هیچ جنبنده ای در عالم نمی ماند.

دوستان خوبم، بیاییم لحظات زندگی را با تلخی نگذرونیم و به کام دیگران نیز تلخ نکنیم. می شود به راحتی گذشت کرد و شیرینی این لحظات را همیشه ایام، به یاد داشت.

گذشت یکی از کلیدهای خوشبختی است. باید ظاهرا و باطنا از او بگذریم . گذشت ظاهری، گذشت کامل نیست. باید قلبا و ظاهرا او را ببخشیم.

از همه بیشتر کسی که حق او ضایع می شود، خود خداوند است که از همه بیشتر می بخشد.«اِنَّ اللّه عَفُوٌّ یِحِبُّ الْعَفْوَ؛(کنزالعمال، ج۳، ص۳۷۳، حدیث ۷۰۰۵٫) خداوند بسیار بخشنده است و عفو را دوست می دارد.»

چون این افراد در این ویژگی نزدیک شده اند به اخلاق الهی.لذا این افراد ظرفیت زیاد پیدا کرده اند. این افراد می توانند برخورد های ناصواب را در خود هضم کنند. اولیاء خدا همه این گونه بوده اند. ویژگی بازر آنها، گذشت است.

اخلاق خدایی پیدا کردن سخت است . باید چکار کنیم تا بتوانیم به این مرحله برسیم؟

اگر کسی موفق شد به ایمان حقیقی نسبت به خدا،برسد دریا دل می شود این اتصال به کانون معرفت، شخصیت دریایی به انسان می دهد.

اساس آن، ایمان به خداوند است هر چه تقویت ایمان پیدا کنیم سعه صدر پیدا می کنیم. خیلی راحت می تونیم ببخشیم.

گذشت کار آسانی نیست وسعت روح و جان و ظرفیت معنوی می خواهد. با ایمان به خدا می تواند به دست آید. همان طور که خدا اهل گذشت ، احسان و.. است او نیز از خلق الهی نصیب می برد و بهره مند می شود.

نکته: وقتی آدم این جوری گذشت می کنه چه اتفاقی می افتد و چه پاداشی برای انسان پیش می آید؟ آثار و فواید گذشت چی است؟

خدا هم او را می بخشد، فرد آرامش ادامه دار پیدا می کنه. طرف مقابل به رفتارش فکر می کنه.انسان اجتماعی تر می شود. جایگاه بهتر در این دنیا و آخرت پیدا می کند و …

در این حالت، نه تنها گذشت می کنیم بلکه با خداوند معامله می کنیم و می گوییم من از او گذشتم خدا، تو هم از من بگذر. پس اولین نصیب این به خود انسان می رسد.

وَلَا يَأْتَلِ أُولُو الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَالسَّعَةِ أَنْ يُؤْتُوا أُولِي الْقُرْبَىٰ وَالْمَسَاكِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ۖ وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا ۗ أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ(۲۲ سوره نور).

و نباید صاحبان ثروت و نعمت از شما درباره خویشاوندان خود و در حق مسکینان و مهاجران راه خدا از بخشش و انفاق کوتاهی کنند، باید مؤمنان عفو و صفح پیشه کنند و از بدیها درگذرند، آیا دوست نمی‌دارید که خدا هم در حق شما مغفرت (و احسان) فرماید؟ و خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.

در حالت چهارم نه تنها می بخشد بلکه به او احسان نیز می کند.

الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ(۱۳۴ سوره آل عمران).

همانها که در توانگری و تنگدستی، انفاق می‌کنند؛ و خشم خود را فرو می‌برند؛ و از خطای مردم درمی‌گذرند؛ و خدا نیکوکاران را دوست دارد.

ائمه اطهار، این رویه را داشتند.

امام صادق علیه السلام در حدیث شریفی سفارش فرموده‌اند که با عبرت از گذشت و عفو خداوند، از خطاهای دیگران گذشت کنیم و پاسخ بدی را با خوبی بدهیم.

یَا ابْنَ جُنْدَبٍ صِلْ مَنْ قَطَعَکَ وَ أَعْطِ مَنْ حَرَمَکَ- وَ أَحْسِنْ إِلَى مَنْ أَسَاءَ إِلَیْکَ وَ سَلِّمْ عَلَى مَنْ سَبَّکَ- وَ أَنْصِفْ مَنْ خَاصَمَکَ وَ اعْفُ عَمَّنْ ظَلَمَکَ- کَمَا أَنَّکَ تُحِبُّ أَنْ یُعْفَى عَنْکَ فَاعْتَبِرْ بِعَفْوِ اللَّهِ عَنْکَ- أَ لَا تَرَى أَنَّ شَمْسَهُ أَشْرَقَتْ عَلَى الْأَبْرَارِ وَ الْفُجَّارِ- وَ أَنَّ مَطَرَهُ یَنْزِلُ عَلَى الصَّالِحِینَ وَ الْخَاطِئِینَ(مستدرک، جلد ۹، صفحه ۱۱)

اى پسر جندب بپیوند با کسى که از تو بریده و بده به آنکه از تو دریغ کرده و احسان کن بدان که با تو بدى کرده و سلام کن بر کسى که به تو دشنام داده و انصاف بده به کسی که با تو خصومت کرده و بگذر از کسى که به تو ستم کرده چنانچه دوست دارى که از تو گذشت شود، به عفو خدا از خودت توجه کن، نبینى که آفتابش بر نیکان و بدان هر دو می‌تابد و بارانش بر صالح و خطاکار می‌بارد

بیاییم، با گذشت و فداکاری لحظات قشنگی مون را زیباتر کنیم.

گفتیم که عفو از صفات محبوب خداست و خدا انسانهای اهل گذشت را دوست دارد.

برای اینکه انسان به چنین جایگاهی برسد باید رابطه خود را با خدا حفظ کند و آن را تقویت کند.

مبنای گذشت به لحاظ روانی، روح بزرگ و ظرفیت روانی وسیع داشتن است. بر این اساس، برخورد بد را در وجودش هضم می کنه و تحمل می کنه، تلخی های برخورد بد را فرو می برد ودر وجود خودش هضم می کند و منتشر می کند تا عقده نماند.

بازتاب این فعل و انفعالات این است که ما، بدنبال آن کسی که حق ما را گرفته است نمی رویم و اورا الزام نمی کنیم تا حق ما را بدهد ودر خودمان نیز پیگیری نمی کنیم و در باطن نیز بین خودمون و خدا، چیزی به دل نمی گیریم چون او را حلال کرده ایم. عقده ای و کینه ای نسبت به طرف نداریم.

برای رسیدن به چنین سطحی از انسانیت، باید ظرفیت روانی وسیع داشته باشیم تا برخورد تلخ را در روح و روانمان فرو ببریم و باید به قدر ی سعه وجودی داشته باشیم که آن را در محیط روشن شخصیت خودمان ذوب کنیم.

تمام درجات عفو، به ایمانمان نسبت به خدا برمی گردد.

هر چه ایمان ما به خدا بیشتر شود به همان اندازه بیشتر می توانیم گذشت داشته باشیم.

هم بگذریم و هم نسبت به آنها بتوانیم، ببخشیم و هدیه بدهیم و آنها را مورد لطف و محبت قرار دهیم.

در اینجا به چندین راهکار برای رسیدن به چنین شخصیت و ظرفیت روانی اشاره می کنیم:

۱-اگر در قلبمان احساس کردیم که می تونیم از بدی های دیگران بگذریم، این یک بشارت ااست باید آن را تقویت کنیم.این نشانه سعه صدر و ظرفیت روانی ماست.

۲-از پایین نیز، تمرین موردی باید بکنیم. با مواردی که پیش می آید باید موضع عفو داشته باشیم (چه درظاهر و چه درباطن).هر چه در باطن تلخی آن را به شیرینی تبدیل کنیم، کام ما شیرین می شود. در این صورت است که شهد عفو را به روح و فطرت خودمون می چشانیم.فطرت ما این را می طلبد. در این صورت است که از نفس خودمون گذشته ایم.

چون نفس به ما می گوید فقط انتقام. ولی قلب ما با عفو آشنا است چون سرشت آن سرشت الهی است .اگر قلب، شیرینی عفو را چشید، تلخی را در موارد دیگر تحمل می کند مثل خوردن قرص تلخ یا داروی بد مزه.

۳- به ثمرات شیرین گذشت، فکر کنیم .

برکات و ثمرات ما را تشویق می کند. از پاداشهای گذشت و عفو به موارد زیر می شود اشاره کرد:

الف) پاداش الهی، خداوند در قرآن فرموده است که اگر کسی گذشت کرد با من طرف است.

تا جایی که می خواهید بروید انتقام بگیرید، خب بروید(حالا دردنیا یا درآخرت) اما اگر کسی بخاطر خداوند بخاطر اینکه عفو از صفات الهی است و خدا کسی را که گذشت کند دوست دارد، ببخشد طرف او خداوند است.آن وقت خداوند پاداش می دهد. پاداش خدا اندازه ندارد. اگرهمین نکته را بفهمیم از هر ستمی که در حق ما می شود می گذریم.

وقتی پشت گذشت دنیای از پاداش از طرف خدا وجود دارد کار راحت تر می شود.

وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا ۖ فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ(شوری آیه۴۰).

کیفر بدی، مجازاتی است همانند آن؛ و هر کس عفو و اصلاح کند، پاداش او با خداست؛ خداوند ظالمان را دوست ندارد.

ب)اگر موفق شویم از دیگران بگذریم خدا نیز از ما می گذرد.

ج) آرامش خود فرد گذشت کننده: درست است که گذشت خیلی صواب دارد اما خود انسان گذشت کننده، نیز به آرامش می رسد.

انسان با گذشت، بهداشت روانی او تامین می شود. خیلی از موارد نمی شود انتقام گرفت فقط کینه در دلمان است هر وقت به آن فکر می کنیم آتش می گیریم. چه بسا گاهی ظلم بیشتر به فرد کنیم.
اگر انتقام بگیریم صورت مسئله که پاک نمی شود حالت شخص مقابل حل نمی شود وضعیت روانی اوهمین است باز آسیب می زند.
بزرگی و عزت خیلی مهم است. این افراد گذشت کننده، مورد احترام هستند و در چشم انسانهای دیگر، بزرگ هستند.

ثمرات گذشت بسیار گسترده است که ما در اینجا به طور خلاصه به آن اشاره کردیم. طول عمر شاید بخاطر بهداشت روانی باشد.

نکته مهم این است که حالا که قرار است ببخشیم، بهتراست کریمانه بگذریم. منت نگذاریم.ودر گذشتمان عتاب و ملامت نباشد.

وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ ۗ وَإِنَّ السَّاعَةَ لَآتِيَةٌ ۖ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ(سوره حجر،آیه ۸۵).

ما آسمانها و زمین و آنچه را میان آن دو است، جز بحق نیافریدیم؛ و ساعت موعود [= قیامت‌] قطعاً فرا خواهد رسید (و جزای هر کس به او می‌رسد)! پس، از آنها به طرز شایسته‌ای صرف‌نظر کن (و آنها را بر نادانیهایشان ملامت ننما)!

بایید لحظات قشنگ زندگی مون را با قلبی پاک و بی آلایش زیباتر بگذرونیم